Rüyaların Evrimsel Önemi
Her
gece uyurken her insan ve bazı hayvanlar (kedi, köpek gibi) rüyalar görür. Bir
gecede yaklaşık 5 rüya görürüz; fakat bunların çoğunu hatırlayamayız. Rüya görmekte
olan bir insanın her iki göz küresi, hızla bir sağa, bir sola oynar; göz küresinin
bu sağa sola hareketleri gözkapağı altında dıştan farkedilebilir; bu hareketler
elektro-okülografi (EOG) denilen bir teknikle de ölçülebilir. Bu göz hareketlerine
İngilizce'de Rapid Eye Movements (=Hızlı Göz Hareketleri) veya kısaltılmış şekliyle
REM denilmektedir. Rüyalı uyku REM uykusu, rüyasız uyku da NREM (non-REM) uykusu
diye bilinir. Rüya görmenin beynin bir antrenmanı olduğu düşünülmektedir; beyin
bellekte bulunan bilgi kırıntılarını bir araya getirerek canlı imgeler yaratmaktadır.
Beynin gece yaptığı bu egzersizlerin gündüz onun daha iyi çalışmasını sağladığı
sanılmaktadır; böylece evrim açısından rüyaların bir yararı olduğuna inanabiliriz.
Peki ama, rüya sırasındaki bu hızlı göz hareketlerinin evrimsel yararının ne
olduğu sorusunun yanıtını New York'taki Columbia Üniversitesi'nden David Mauric
veriyor. Bu fizyoloğa göre hızlı göz hareketleri, gözün kapalı göz kapakları
altında oksijensizlikten boğulmasını önlemektedir. Gözün en önündeki saat camı
gibi kabarık saydam tabakada (kornea) damar yoktur. Saydam tabaka birbirine
paralel kolajen liflerinden yapılmıştır; tabiiki bu kollajen lifler yaşamak
için oksijen almak zorundadır. Saydam tabaka oksijeni, arkasındaki "ön
odada" bulunan göz sıvısından alır. Göz sıvısı, gözün renkli bölümü arkasında
bulunan kirpiksi cisim denilen bir damar yumağı tarafından yapılır. Bu sıvı
gözbebeği denilen delikten geçerek ön odaya gelir ve saydam tabakanın arka yüzünü
sürekli yıkar. David Maurice göz sıvısını floresan yeşil bir boyayla boyadı
ve gözleri kapatıp hareketsiz tutunca boyanın etrafa yayılmadığını gördü; gözleri
sağa sola oynatınca boya hızla saydam tabakaya dağıldı. Maurice Experimental
Eye Research dergisinin Şubat 1998 sayısında şunu ileri sürdü: Rüya sırasında
hızlı göz hareketleri, saydam tabakaya sürekli oksijen sağlamaktadır. Rüya görmeseydik
herhalde saydam tabakamız oksijensizlikten dolayı tahrip olacaktı. İşte bu yararı
nedeniyle hızlı göz hareketleri evrim sırasında kaybolmayıp kalıcı bir hâl aldı.
New Scientist, 28 Şubat 1998